Hàng năm, khi con nước ngầu đục, đỏ nặng phù sa từ thượng nguồn xa xôi theo dòng Mekông cuồn cuộn đổ về, dân vùng châu thổ Đồng bằng sông Cửu Long lại vào mùa cá linh, một đặc sản thiên nhiên ban tặng. Cá linh thuộc dòng cá trắng, thân nhỏ, vảy nhuyễn và mềm. Cá còn non ngọt thịt, hầu như không có xương, và rất béo đã trở thành một điển tích của miệt vườn sông nước miền Tây vào mùa con nước về
Mùa cá linh non bắt đầu với con nước đầu mùa lũ của tháng 7 âm lịch. Cá thường xuôi theo dòng nước lũ từ thượng nguồn sông Mekong đổ về sông Tiền, sông Hậu. Người ở miệt thượng nguồn là nơi đón nước sớm, cũng đồng nghĩa với đón mùa cá linh sớm nhất. Và ngư dân vùng ĐBSCL cũng bắt đầu nhộn nhịp sắm tay lưới, tay chài, lọp cá…. xuồng thì trét dầu chai phơi nắng, tất cả chuẩn bị sẵn sàng cho một mùa cá bội thu.
Mùa cá linh thường kéo dài cho đến khi hết lũ, nhưng cá linh non chỉ được vài ba con nước đầu thì hết. Bước sang tháng 8 Âm lịch, cá đã lớn gấp đôi cỡ bằng ngón tay út, thời điểm này, cá ngon nhất là món canh chua nấu với bông điên điển và bông súng đồng, hay chiên giòn chấm nước mắm tỏi cũng có thể “chấp nhận được”..
Cho tới khi lũ rút, chuẩn bị xuống giống vụ lúa đông xuân thì cá linh đến giai đoạn trưởng thành và chín chắn, những chú cá linh mới béo mập và ngon được gọi là cá linh rìa, qua các món chế biến khác như: cá linh nướng tươi chấm nước mắm tỏi hay cá linh rim mía lau…ủ làm nước mắm và làm mắm tươi vì phải độ tháng tám, tháng chín đổ lên nó mới có nhiều đạm
Mùa cá linh về, những chiếc xuống câu đi theo nhóm, khoảng 3 tới 5 chiếc hợp nhau thành nhóm. Mỗi nhóm đi giăng lưới một cánh đồng gần nhau, người giăng ruộng này, người ruộng kế bên, không cần phân chia khi mà cả cánh đồng chỗ nào cũng mênh mông nước.Giăng xong tay lưới, ngồi đốt một hai điếu thuốc rê, quay trở lại tay lưới đầu gỡ cá. Những bầy cá linh non đi theo đàn, dẫu có gặp lưới thì cũng ráng mà vượt, con nhỏ quá thì thoát, con lớn tí thì mắc lưới.Những nhà cặp mé kinh thì không cần đi xuồng, làm cái vó càng, ngày cất vài bận là dư ăn. Mùa cất vó nấu nước mắm, làm mắm ăn mệt nghỉ. Những xuồng cá linh đầy ắp. Cá linh trắng bạc, nhảy soi sói, mấy chị đem cân ở chợ, người đội đi bán, vừa đi vừa chạy vì sợ cá chết. Con cá linh hễ lên khỏi mặt nước là dễ phơi bụng vì bụng cá mỏng, ruột lại lớn nên khi lên bờ dễ bị chết.
Mùa cá linh về cũng là mùa của bông điên điển, bông súng, bông sua đũa, me tươi,rau dừa…tạo cho thực đơn từ cá linh trở nên đa dạng theo mùa, trong đó phải kể tới món canh chua béo ngậy với bông điên điển hay bông so đũa, cá linh non nấu me non chấm bông điên điển hay món cá linh kho lạt gói bằng đọt lá bằng lăng hoặc kho lá gừng, cá linh non lăn bột chiên giòn, ăn cùng bánh tráng ,mắm kho bằng mắm cá linh xay và cá linh tươi chấm bông điên điển, bông súng, rau dừa… ….
Một nồi canh nóng thơm lừng cùng với một chén nước mắm ớt cay xè giữa biển nước ù ù lộng gió. Rổ điên điển búp còn ngặm sương, trong vị béo ngậy của thịt và xương cá hoà lẫn vị nhẫn đắng giòn rụm của nhụy, chậm rãi nuốt vào cả cái sắc màu miên man vàng rực của bông. Đơn giản của nhà quê, đậm ngất hương vị ngọt, bùi, mặn, đắng nhưng lại êm dịu hiền hòa như dòng sông Cửu Long từ bao đời vẫn chảy trong lòng mỗi chúng ta…
Báo lao động
