Tinh hoa nghề mộc tại Long Điền là những sản phẩm mộc đặc trưng, được tạo hình từ những miếng gỗ nhỏ và lớn mang hồn sống động, phản ánh nét văn hóa đặc sắc của dân gian vùng sông nước An Giang cũng như làng quê Việt Nam. Sản phẩm này được đón nhận nồng nhiệt bởi bạn bè trong và ngoài nước, đồng thời mang lại giá trị xuất khẩu cao.
Nằm ở huyện Cù Lao Chợ Mới, tỉnh An Giang, xã Long Điền Chợ Thủ đã nổi tiếng từ hơn hai thế kỷ trước, nơi quy tụ những nghệ nhân thủ công tài hoa của An Giang. Họ không chỉ đa tài mà còn khéo léo, giúp sản phẩm mộc đạt đến độ hoàn thiện cao.
Câu ca:
“Long Điền Chợ Thủ quê anh
Trai chuyên làm tủ, gái sành cửi canh
Dệt hàng chị mặc chẳng lành
Giường chõng nghề rành, anh ngủ sạp tre..”
Câu ca trên đã khắc họa hai nghề truyền thống lâu đời và độc đáo của địa phương: nghề dệt vải để làm quần áo và nghề mộc, chuyên tạo ra các sản phẩm gỗ như bàn, ghế, giường, tủ, chõng… Từ huyện lỵ Chợ Mới, đi theo con đường 942 khoảng 20 km, bạn sẽ đến xã Long Điền Chợ Thủ.
Ngày xưa, bên bờ sông Tiền có một khu chợ tên là Chợ Thủ, nơi tập trung chủ yếu các nghề thủ công và bán hai mặt hàng chính là vải và đồ gỗ. Tuy nhiên, do sự sụt lở đất ven sông, khu chợ đã được chuyển vào sâu trong trung tâm làng, đổi tên thành chợ Long Điền A. Tuy nhiên, người dân vẫn ưa thích cái tên cũ và thường gọi là Long Điền Chợ Thủ, giữ lại hai nghề truyền thống là dệt vải và làm mộc.
Những năm đầu thế kỷ XX, Long Điền Chợ Thủ đã nổi tiếng khắp nước với những chuyến bè gỗ, tiếng đục gỗ và tiếng thoi dệt bận rộn ngày đêm. Tuy buôn bán phát đạt, nhưng vì giá cả eo hẹp, làng nghề gặp nhiều khó khăn. Trong chiến tranh ác liệt, người dân vẫn bám nghề, xây dựng thương hiệu đồ gỗ Long Điền Chợ Thủ ở nước ngoài. Tuy nhiên, khi hòa bình lại, vì khó khăn vẫn nhiều, sản xuất đồ gỗ giảm sút, chỉ còn một số hộ duy trì nghề.
Từ những năm 1990, nhờ chính sách hỗ trợ của Đảng và Nhà nước, một số xưởng sản xuất quy mô lớn được thành lập, bao gồm cả đầu tư máy móc hiện đại từ châu Âu. Cuộc sống người dân xã Long Điền A dần khá giả, nhà cửa khang trang, đường sá sạch đẹp, nhờ vào nghề mộc, trong đó đóng đồ gia dụng và chạm khắc gỗ là hai nghề chủ lực tạo việc làm cho người dân. Đồng thời, nghề chạm gỗ phát triển dựa trên nền tảng nghề mộc cổ và công lao của nghệ nhân Hồ Xuân Lai, hay còn gọi là cụ Tư Chia, người đầu tiên phát triển nghề chạm khắc ở địa phương.
Nghề mộc tại Long Điền Chợ Thủ chủ yếu được “cha truyền con nối”. Về sau này, một số thanh niên được cử đi học nâng cao tay nghề ở các tỉnh khác, tiếp thu tinh hoa của nghề. Ngày nay, nhờ vào đôi bàn tay khéo léo của người dân, nhiều sản phẩm đẹp và chất lượng cao được sản xuất để cung ứng thị trường.
Ngoài các sản phẩm gỗ như giường, tủ, sập, tràng kỷ, bàn, ghế, đôn chậu cảnh, tượng, phù điêu, câu đối và ghe thuyền, còn có các sản phẩm mây tre đan đa dạng và rực rỡ về màu sắc. Những tấm gỗ lớn được biến thành các chiếc ghe xuồng, tủ tường, bàn và ghế dài, trong khi những miếng gỗ nhỏ hơn trở thành tủ nhỏ, chạn bát, giá đỡ, khay đựng… Thậm chí, cả những khúc gỗ nhỏ cong queo cũng được tận dụng để tạo ra những sản phẩm thủ công mỹ nghệ tuyệt đẹp như tượng Phật, các vị tiên, tứ linh, con vật nuôi trong nhà, câu đối và tượng.
Bên cạnh đó, còn có các bức phù điêu theo trường phái mỹ thuật Tây Âu, ví dụ như hình ảnh các em bé hài đồng nghịch ngợm, tượng thần vệ nữ, chiến binh và các danh nhân trong lịch sử nhân loại…
Những miếng gỗ nhỏ và lớn được biến hóa thành sản phẩm sống động, phản ánh đặc sắc văn hóa dân gian của vùng An Giang nói riêng và làng quê Việt Nam nói chung. Sản phẩm này được yêu thích bởi bạn bè trong và ngoài nước, và có giá trị xuất khẩu cao. Nhờ vị trí gần các nhánh sông Tiền, Hậu Giang, Ông Chưởng, sản phẩm đồ gỗ Long Điền Chợ Thủ được phân phối đến nhiều nơi.
Những người thợ mộc đầy sáng tạo và yêu nghề đang ngày càng cống hiến nhiều tác phẩm đẹp, tôn vinh nghề mộc dân tộc.
