Núi Ba Thê còn có tên gọi là Vọng Thê, tên gốc là Hoa Thê Sơn, đời các vua nhà Nguyễn, vì kỵ húy nên đổi tên. Đây là một ngọn núi nằm lẻ loi giữa đồng Tứ giác Long Xuyên, ngày nay thuộc thị trấn Óc Eo, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang.
Qua thị trấn Núi Sập (nay được đổi tên thành thị trấn Óc Eo), chúng ta đến chợ Ba Thê. Đây là một khu vực từng là một cảng thương mại sầm uất trong thời Trung cổ, nhưng đã bị chôn vùi dưới một lớp phù sa dày hơn 3 mét. Khám phá của con người về di chỉ này đã bắt đầu từ năm 1942 và đã phát hiện thành cổ Óc Eo vào năm 1944, khi đào khai quật Ba Thê.
Nhiều đồ cổ đã được tìm thấy tại địa điểm này, bao gồm các khuôn mẫu chế tác vật dụng và trang sức từ gốm, đá, vàng, đồng. Các tượng đá có ảnh hưởng của văn hóa Phật giáo và Hindu rất đa dạng, bao gồm tượng Phật, linh vật, Yoni và Linga, có niên đại từ khoảng 1.500 năm trước đây. Đặc biệt, nhóm tượng Ganesa với hình thể con người và đầu voi mang lại ấn tượng mạnh mẽ. Hiện nay, Bảo tàng tỉnh An Giang trưng bày nhiều hiện vật và bản sao của nhiều đồ cổ, tượng, và hóa thạch xương thú.
Để leo lên núi Ba Thê, du khách có thể đi theo một con đường nhỏ, được lát bằng bê tông, với bề ngang khoảng 3 mét. Con đường này ngoằn ngoèo và uốn lượn, chạy quanh co. Nó đã tồn tại từ thời kỳ thuộc địa Pháp và tiếp tục được sửa đổi để phục vụ cho mục đích quân sự trong thời kỳ chế độ cũ. Vào năm 2002, con đường này đã được đầu tư và xây dựng hoàn chỉnh bởi Nhà nước, đảm bảo an toàn để phục vụ cho ngành du lịch.
Trên đỉnh Vọng Thê, có một ngôi chùa cổ được gọi là Sơn Tiên Tự, được xây dựng vào năm 1933. Trước sân chùa, có một tượng Phật quan thế âm bồ tát cao khoảng 8 mét, đứng trên tòa sen, khoác áo choàng màu đỏ tươi, trang nghiêm và tự tại, vững vàng trên đỉnh nhìn mọi vịnh biển của thế gian. Trên đỉnh núi, mây bay qua làn, mang theo hơi sương mát lạnh, cảnh quan xanh tươi của cỏ cây vươn lên vô tận. Tiếng chim hót líu lo, ríu rít vang khắp mọi nơi. Thỉnh thoảng, tiếng chuông của chùa vọng lên trong không gian, tạo nên âm thanh bàng bạc trên núi rừng, làm xao xuyến và mang đến cảm xúc sâu lắng trong lòng người.
Bên cạnh tháp xá lợi cổ của chùa, có một bia kỷ niệm ghi chép về chiến công oanh liệt của quân giải phóng Ba Thê – Thoại Sơn. Bia kỷ niệm này nêu rõ rằng đội quân này đã tiêu diệt thành công cứ điểm địch trên đỉnh Hoa Thê Sơn vào ngày 6/5/1968.
Ngoài ra, có một di tích rất độc đáo, gợi lên sự tò mò và thích thú cho khách tham quan, đó là một tảng đá cao khoảng 3 mét, có kích thước lớn như gốc cây thụ cổ, đủ cho năm người ôm được. Tảng đá này nằm bên hông chánh điện của Sơn Tiên Tự. Trên bề mặt tảng đá khổng lồ đó, có một dấu chân người lớn hơn bình thường, rất rõ nét. Người địa phương gọi nó là “bàn chân tiên”. Các sư trên núi kể rằng xưa kia, khi núi vừa hình thành, đá còn mềm như đất sét, và một vị tiên đã đặt chân lên tảng đá để tạo dấu vết,…
Khi đi xuống phía dưới núi khoảng 10 mét từ chùa Sơn Tiên, bạn sẽ thấy một công trình mới. Đó là một nhà trưng bày, nơi giới thiệu các cổ vật và hiện vật liên quan đến lịch sử và văn hóa của Ba Thê – Óc Eo.
Điều đặc biệt về công trình này là nó mang phong cách kiến trúc tương tự với các đền đài của các nước vùng Nam Á, và có những đặc trưng rõ ràng của Hindu giáo, đặc biệt là trong kiến trúc mái vòm. Các mặt vách xung quanh công trình được trang trí với các tượng thần Ganesa, với hình dạng của một người và đầu voi, ngồi với tư thế trang nghiêm. Họ có vẻ như đang thiền định và cũng đang canh giữ và bảo vệ. Lan can xung quanh sân trang trí với các tượng nhỏ. Khu nhà trưng bày có hình dạng vuông vắn với chu vi khoảng 40 mét, và có ba cửa chính, với cửa chính chính là nơi mặt trời mọc, được coi là nơi các thần linh trị trấn theo quan niệm của Ấn Độ giáo.
Ở một ngọn núi nhỏ bên cạnh, có một hòn đá đơn độc, trên đỉnh nó có một phiến đá tròn giống như một chiếc nón. Truyền thuyết và huyền thoại trong khu vực kể rằng, xưa kia có một người đàn ông lên núi tu hành, xa cách cuộc sống xô bồ của thế gian. Tuy nhiên, tâm hồn của người đó vẫn còn ái nhớ quê nhà và vợ con. Sau đó, ông qua đời… Dân gian tin rằng vị sư kia đã hóa thành hòn đá, trở thành hòn vọng thê, tương tự như câu chuyện về hòn vọng phu ở miền Trung và miền Bắc, tuy nhiên, chuyện này chỉ là một truyền thuyết.
Ở phía Bắc của núi Ba Thê, còn có một tảng đá hình dạng giống như một cây đao vĩ đại. Người dân gọi nó là Thạch Đại đao, được coi là một báu vật của trời đất, dùng để trừng trị kẻ ác.
Đô thị cổ Ba Thê – Óc Eo
Đô thị Ba Thê – Óc Eo được thành lập từ thế kỷ thứ I và tồn tại cho đến thế kỷ thứ VII. Tuy nhiên, vào khoảng năm 650 sau Công nguyên, khu vực đồng bằng Nam bộ bị ảnh hưởng bởi sự xâm lấn của người Đông Hải. Ba Thê – Óc Eo từng là một đô thị thuộc Vương quốc Phù Nam, nằm bên bờ vịnh Rạch Giá và lan rộng vào đất liền đến Thoại Sơn.
Theo Đại Nam nhất thống chí, núi Ba Thê trước đây được gọi là Hoa Thê Sơn. Núi có diện mạo với ba đỉnh đứng và nhiều cây cổ thụ xanh mát, mặt trước núi là một vùng đầm lầy. Tuy nhiên, vào triều Minh Mạng, do sự húy ky tên của Hoàng hậu Hồ Thị Hoa, Hoa Thê Sơn đã được đổi tên thành núi Ba Thê.
Ở cánh đồng phía nam Ba Thê, có một khu vực đất đá được gọi là Giồng Cát, Giồng Xoài. Vào tháng 2 năm 1944, dưới sự chỉ đạo của ông L. Malleret, đã tiến hành khai quật và phát hiện một di tích kiến trúc bằng gạch đá, có nền hình vuông mà không có mái ngói. Trong quá trình khai quật, đã tìm thấy nhiều hạt cườm, mảnh vàng, và các đồ trang sức khác được chế tác tinh xảo. Các vết tích và di vật này đã làm Óc Eo trở thành một di tích văn hóa cổ được công nhận.
Đô thị Ba Thê – Óc Eo có hai khu vực chính. Nội thành là nơi sinh sống của vua chúa, quan lại, đạo sĩ, thương gia, nghệ nhân, công chức và binh lính. Còn ngoại thành là khu vực dành cho công nhân và cư dân khác.
Đúng như bạn đã mô tả, khi đến núi Ba Thê, du khách sẽ được chiêm ngưỡng một khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp. Từ đỉnh núi, tầm nhìn mở rộng, cho phép quan sát toàn cảnh khu vực xung quanh. Cánh đồng trải dài bao quanh núi, và về phía tây, du khách có thể nhìn thấy biển Rạch Giá. Đồng thời, phía tây nam là dãy núi Thất Sơn hùng vĩ nổi tiếng, tạo nên một hình ảnh án ngữ phía chân trời.
Ngoài ra, khi đến núi Ba Thê, du khách còn có cơ hội gặp gỡ tảng đá khổng lồ có hình dáng giống một cây đao, được gọi là “Thạch Đại Đao”. Tảng đá này có một mặt bén và mặt còn lại có hình dáng giống một đao sóng, với kích thước lớn. Truyền thuyết kể rằng, trong một đêm mưa gió mạnh, nhân dân quanh thị trấn Ba Thê đã chứng kiến những âm thanh kinh hoàng từ tảng đá này, gây ám ảnh và kinh sợ.
Tình huống mọi người phát hiện vết nứt trên tảng đá giống cây đao và tưởng tượng ra những câu chuyện thần bí là một hiện tượng thú vị. Trong một môi trường tự nhiên khắc nghiệt và đường đi khó khăn, sự phát hiện này đã gây sự chú ý của đông đảo người dân và thu hút số lượng lớn du khách đến tham quan.
Vào buổi chiều tà, khi đứng trên đỉnh Ba Thê và nhìn xuống đồng bằng xa xa mờ ảo trong khói lam chiều, tâm hồn của bạn sẽ cảm nhận được một sự lắng đọng. Cảm giác thoát khỏi cuộc sống xô bồ và được chìm đắm trong sự thanh thản giữa khung cảnh tự nhiên của núi rừng và nước sông. Điều này tạo nên một trạng thái tinh thần lâng lâng và cảm giác gần gũi với thiên nhiên và vẻ đẹp của Ba Thê.