Vàm Hồ là khu bảo tồn chim lớn nhất tại tỉnh Bến Tre, với khoảng 500.000 con chim thuộc nhiều loại khác nhau. Dù chỉ có diện tích hơn 43ha và 6 chòi canh lửa, nhưng nếu bạn dành thời gian để ở lại đây, bạn sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của rừng thay đổi theo từng khung cảnh, thấy đàn chồn, sóc, kỳ đà đi lại và đặc biệt cẩn trọng với rắn hổ mang trườn qua những con đường nhỏ. Với những trải nghiệm thú vị này, Vàm Hồ ngày càng trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách khi đến với xứ dừa.
Chúng tôi đến Vàm Hồ vào buổi trưa trong cơn mưa rừng nhẹ nhàng. Anh Bùi Văn Vui, Phó đội trưởng của Đội bảo vệ sân chim Vàm Hồ, mở cổng đón chúng tôi và mời chúng tôi vào một căn chòi lá được dựng lên để trú mưa tránh nắng. Anh ta loay hoay lau bàn tròn bằng gỗ còn ướt đẫm, và mang lên ly trà nóng giúp chúng tôi ấm áp hơn.
Theo anh Vui, sân chim Vàm Hồ hiện có trên 80 loài chim thuộc 35 họ sinh sống. Vào khoảng tháng Tư hàng năm, chim bắt đầu tập trung về đây để sinh sản, và tháng 8 chúng lại di cư đi nơi khác. Năm nay, lượng chim và động vật khác về đây khá nhiều, tăng khoảng 5-10% so với năm ngoái. Trong số đó, cò trắng, vạc, chim diệc lông vàng, còng cọc, rắn, rùa, kỳ đà, chồn là những loài thường gặp nhất. Đáng chú ý nhất là có cả chim cổ đầu rắn, một loài chim tương đối hiếm, năm nay cũng tập trung về đây với số lượng lớn, bay rợp bầu trời.
Anh Vui cho biết, công tác bảo vệ sân chim được triển khai hết sức nghiêm ngặt để đề phòng chúng bị săn bắt trái phép. Lực lượng bảo vệ kết hợp với công an xã và dân quân tự vệ tuần tra 24/24 giờ để giảm thiểu tình trạng săn bắt chim trái phép. Các hoạt động tuần tra thường diễn ra vào những thời điểm quan trọng, vì vậy anh em phải thức đêm và ẩn sâu trong sân chim. Trong công tác phòng cháy chữa cháy, UBND huyện Ba Tri cũng đã cung cấp cho đội thiết bị máy móc và đường ống dẫn nước, giúp đội tổ chức tốt hơn việc phòng cháy chữa cháy. Các thành viên trong đội thường xuyên luyện tập để sẵn sàng ứng phó khi có sự cố xảy ra.
Sau khi trò chuyện cùng anh Vui khá lâu, chúng tôi được anh tận tình hướng dẫn và dẫn đi sâu vào sân chim tham quan. Do cơn mưa vừa qua nên con đường lầy lội, chúng tôi phải xắn quần lên tận gối để đi sâu vào bên trong. Loài thực vật chủ yếu ở đây là dừa nước, bạch đàn. Các loại cây hoang dã như nhãn lòng, quao nước, sậy, ô rô mọc thành rừng. Càng vào sâu bên trong sân chim, hệ thống kênh rạch chằng chịt, với nhiều tôm, cá xuất hiện. Chủ yếu là cua, tôm đất, cá bống kèo.
Phong cảnh thiên nhiên ở sân chim đẹp đến lạ lùng. Ở các bụi cây rậm gần bờ còn có cuốc ngực trắng, chích chòe, bìm bịp, chèo bẻo, cúm núm… Thú hoang có chồn đèn, chồn cáo,… Loài bò sát có hổ, trăn, kỳ đà, rùa… Mỗi khi có tiếng răng rắc phát ra do bước chân của chúng tôi dẫm lên cành cây khô, từng đàn chim lại vỗ cánh bay vù lên không trung kèm theo những tiếng kêu chíu chít, tạo ra cảnh tượng hỗn độn kỳ thú lạ thường. Ngồi nán lại, chúng tôi nghe thấy âm thanh của thiên nhiên ban tặng, đó là tiếng chim ríu rít văng vẳng trong những bụi cây um tùm. Phía trên đầu, từng đàn ong bầu bay xè xè xung quanh. Anh Vui thận trọng nhắc chúng tôi đã vào sâu bên trong, phải đi khẽ, nếu đánh động, coi chừng đàn ong vỡ tổ. Theo lời anh Vui, chúng tôi khép nép và đi nhẹ nhàng. Nhìn đồng hồ, đã điểm 14 giờ, khoảnh khắc thời gian trôi qua thật nhanh, chúng tôi quyết định quay trở ra.
Chủ tịch UBND xã Tân Mỹ, ông Phạm Quốc Thắng cho biết rằng sân chim Vàm Hồ được chia làm hai khu và 4 tổ, trong đó khu 1 là nơi chim sinh đẻ nhiều nhất. Sau khi sinh đẻ và dứt mùa mưa, chim thường bay đi. Chính quyền địa phương cũng có kế hoạch chia cắt, phân lô để dễ chữa cháy khi có hoả hoạn xảy ra trong mùa khô và thường xuyên thông tin để người dân không săn bắt chim, cò cũng như các động vật khác trong sân chim.
Thảm thực vật ở Vàm Hồ được kết hợp giữa rừng ngập nước và rừng nhiệt đới. Cách đây khoảng 4 năm, tỉnh Bến Tre đã ngừng khai thác các dịch vụ du lịch để bảo vệ an toàn sân chim Vàm Hồ. Hiện nay, một dự án làm hàng rào bảo vệ rừng, nạo vét kênh mương và các hạng mục khác đang được triển khai. Ông Thắng cho rằng “giữ lại một mảnh rừng, chắc chắn cũng là việc nên làm của chúng ta để dành cho thế hệ mai sau”.
