Những ngày mưa dầm với thời tiết se lạnh, việc thưởng thức một đĩa mắm còng lột đặc sản Gò Công cùng chai rượu thuốc nhâm nhi với bạn bè là trải nghiệm tuyệt vời.
Bữa tiệc mắm còng lột không đòi hỏi sự cầu kỳ. Đĩa mắm còng lột trắng ngần, phủ lên trên là những sợi ớt đỏ rực rỡ, bên cạnh là mấy miếng khóm chín thấm đường màu vàng ươm. Đáy đĩa được lót với dưa leo xắt khoanh cùng những lá cải xà lách xanh non tươi mát, tạo nên một món ăn hấp dẫn về cả hương vị lẫn màu sắc.
Quanh đĩa mắm là bún, thịt ba rọi, lòng heo luộc, xoài sống còn vỏ xắt miếng, rau thơm đa dạng và thậm chí còn có một đĩa còng chưa lột rang me. Khi thưởng thức, gắp một con còng lột kèm khóm, dưa, rau, bún, thịt luộc và thưởng thức, vị ngọt, chua, cay hòa quyện thấm vào chân răng, kích thích mọi giác quan vị giác của lưỡi.
Mắm còng lột cùng với mắm tôm chà là đặc sản nổi tiếng, truyền thống của ông bà ngày xưa dành cho con cháu vùng biển nghèo khó. Tuy nhiên, mắm tôm chà có thể sản xuất quanh năm vì nguồn tôm bạc đất dồi dào, giúp thưởng thức bất cứ lúc nào. Ngược lại, mắm còng lột chỉ có một mùa mỗi năm, chỉ kéo dài trong hai, ba tháng và sau đó sẽ kết thúc.
Mỗi năm, vào dịp Tết Đoan Ngọ mùng 5 tháng 5 âm lịch, tại Cù Lao Phú Đông nằm giữa sông Cửa Tiểu và Cửa Đại, đàn còng kéo nhau từ nơi xa xôi đến, tụ tập thành từng bầy và nằm chồng chất trong các ao nước cạn để lột vỏ. Người dân gọi sự kiện này là “Ngày hội còng lột”.
Trong “Ngày hội còng lột”, người dân Cù Lao Phú Đông, thị trấn Tăng Hòa, thị xã Gò Công cùng nhiều địa phương khác nô nức mang ghe tới để bắt còng về chế biến thành mắm, tạo nên không khí hào hứng và nhộn nhịp.
Sau khi bắt con còng lột, mang về rửa sạch, loại bỏ yếm và ruột, để cho ráo nước rồi xếp vào hũ sành. Tiếp theo, đâm tỏi và ớt để lấy nước, trộn với nước mắm nhĩ đã nấu sôi và để nguội hoàn toàn, mới đổ vào hũ còng lột trắng phau và để ở nơi mát mẻ. Khoảng mười lăm ngày sau, con còng lột chín đều thành mắm. Tuy nhiên, khác với các loại mắm khác, mắm còng lột chỉ có thể giữ được tối đa 3 tháng, do đó sau tháng 7 âm lịch, khu vực Gò Công cũng hết mắm còng và muốn thưởng thức lại phải chờ đến “Ngày hội còng lột” năm sau.
Dù “Ngày hội còng lột” vẫn diễn ra hàng năm tại Cù Lao Phú Đông, nhưng số lượng còng ngày càng giảm dần, làm dịp lễ này trở nên khan hiếm hơn.
