Cứ vào đầu mùa mưa thì nước từ U Minh Hạ đổ ra con sông Trẹm đỏ ngầu, đặc trưng của xứ sở hiền hòa, thơ mộng miệt rừng tràm Cà Mau.
Theo dòng nước cuồn cuộn đổ ra sông, rạch là vô số đàn cá con, mà nhiều nhất là cá rô (dân gian gọi là tăm tít). Buổi xế chiều, khi ánh nắng bớt gay gắt là 2 bên bờ sông Trẹm lại nhộn nhịp với nhiều chiếc vó hoạt động, cá tăm tít có đặc tính đi từng đàn và liên tục ngớp trên mặt nước nên người cất vó rất dễ đón luồng, đến chạng vạng tối thì công việc này mới ngừng lại.
Đến mùa cá đi, mỗi ngày có hộ thu hoạch cả chục ký cá tăm tít, vừa làm mắm, vừa đem ra chợ bán. Riêng việc chế biến món ăn từ cá tăm tít có nhiều cách, món chiên giòn được các anh, các chú rất thích bởi thịt cá ngọt, thơm, nếu làm đúng cách thì sẽ là món nhậu khoái khẩu. Tăm tít còn làm được chả dù hơi cực vì phải qua nhiều công đoạn, trộn gia vị rồi đem chiên hoặc đem hấp để ăn được vài ngày.
Riêng tôi thích nhất món kho khô. Kho khô cũng phải làm sạch vẩy bằng cách bỏ vào xoong, thau đậy kín rồi bỏ muối cho cá chết, sau đó đổ ra rổ chà cho hết vẩy rồi bỏ ruột. Khi cá sạch trơn thì ướp gia vị để cho thấm rồi kho lửa riu riu, đến sền sệt thì cho tiêu, mở, hành vào, đợi rút hết nước thì nhắc xuống.
Lúc này mùi thơm từ mẻ cá tăm tít kho khô khó ai cầm được sự thèm thuồng. Với tôi, mẻ kho từ những con cá tăm tít, bạc đầu, tép rong… ăn với cơm nóng trước khi ra đồng khi mặt trời chưa mọc chứa chan biết bao nỗi nhớ.
Nhắc đến chuyện ruộng rẫy nhiều người ngán ngại vì bao nỗi nhọc nhằn, vất vả nhưng ai đã từng nếm trải sẽ cảm nhận cái “ngọt bùi” của nó. Ngày nay người ta ra ruộng bằng xe 2 bánh, gặt lúa bằng máy và nông sản được trao đổi ngay trên chân ruộng. Cơ giới hóa đã đỡ đần cho người nông dân biết bao công sức và nguồn lợi từ đất ngày càng nhiều hơn nhưng cũng có cái mất mát kèm theo.
Đó là những cảm xúc từ mối giao hòa giữa thiên nhiên và con người gắn bó, đồng điệu một cách tự nhiên, là những nhịp dầm khuấy nước đêm trăng hay chiếc xuồng be bảy lướt nhẹ nhàng trên cánh đồng năn bằng cây xào tre mộc mạc. Hay là tiếng phảng chặt nước chanh chách mà người điều khiển hết sức điệu nghệ như một vũ công, là những con dế nhũi hoảng hốt khi bờ giồng bị lật tung, những con cào cào ẩn mình dưới lá mạ non một cách bình yên… Tất cả như đang hát lại trong tôi bản tình ca “Vị ngọt đầu mùa” của ngày xưa và mãi mãi!
Lê Ngọc
