Có lẽ ai cũng đã từng nghe đến lụa Tân Châu – sản phẩm nổi tiếng của xứ An Giang. Nơi này không chỉ được biết đến với những truyền thuyết và di tích, mà còn là thời kỳ huy hoàng của một làng nghề độc đáo.
Lụa Tân Châu nổi tiếng nhờ vào sự mềm mại, dai, bền và khả năng hút ẩm cao của nguyên liệu tơ tằm tự nhiên. Những trang phục may từ lụa Tân Châu mang lại cảm giác thoải mái và mát mẻ vào mùa hè, ấm áp vào mùa đông. Chính vì vậy, lụa Tân Châu được mọi người gọi là “nữ hoàng” của các loại tơ.
Nguyên liệu để sản xuất lụa Tân Châu được sản xuất bởi người dân địa phương. Họ trồng dâu nuôi tằm và trồng cây mặc nưa lấy trái để làm thuốc nhuộm. Để dệt ra một cây lụa Tân Châu, người thợ phải mất rất nhiều thời gian và công sức với nhiều công đoạn khác nhau. Trước tiên là công đoạn chọn tơ, người thợ phải chọn loại tơ tằm tốt để quay, móc cửi rồi đưa lên khung dệt.
Sau khi dệt xong, người thợ bắt đầu công đoạn làm phẩm màu. Để tạo màu cho sản phẩm lụa, người ta chọn những trái mặc nưa lớn và còn xanh (không chọn những quả chín vì không còn nhựa) sau đó giã nát bằng cối đá hoặc máy nghiền rồi hòa vào nước để tạo thành dung dịch màu vàng rất đẹp. Màu sẽ chuyển sang màu đen huyền khi tiếp xúc với không khí và nhiệt độ. Dung dịch này được gạn bỏ bả và dùng để nhuộm lụa Tân Châu. Trung bình, cần khoảng 50kg mặc nưa để nhuộm một cây lụa 10 mét.
Quá trình nhuộm lụa được xem là công đoạn quan trọng và tốn nhiều công sức nhất. Lụa phải được nhúng trong nước mặc nưa khoảng 100 lần để đảm bảo sợi tơ thấm đều. Sau mỗi lần nhúng, lụa phải được vắt kỹ bằng tay trước khi phơi khô. Quá trình phơi phải được thực hiện trong thời tiết nắng tốt để đạt được hiệu quả tốt nhất, vì nếu phơi lụa trong thời tiết mưa hoặc nắng yếu, chất lượng sản phẩm sẽ bị ảnh hưởng. Quá trình nhuộm và phơi mất khoảng 40-45 ngày, sau đó lụa sẽ trở thành những bộ trang phục tuyệt đẹp và lung linh khi được ngắm nhìn.
Tuy nhiên, do mất nhiều thời gian và công sức để sản xuất lụa Tân Châu, giá cả của sản phẩm này khá đắt đỏ. Vì vậy, vào những năm 60-70, sản phẩm này đã không còn phù hợp với nhu cầu tiêu dùng của người dân và dần bị lãng quên. Mặc dù thị trường trong nước không quan tâm đến sản phẩm này do giá cả đắt đỏ, nhưng thị trường nước ngoài lại rất ưa chuộng sản phẩm này vì sự độc đáo về màu sắc.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, xu hướng phát triển chung cùng với trào lưu thời trang hướng đến những sản phẩm mang tính dân tộc và chất lượng cao đã giúp lụa Tân Châu trở lại và tìm được chỗ đứng xứng đáng. Bên cạnh màu đen truyền thống, những nhà sản xuất lụa Tân Châu cũng tìm kiếm các kỹ thuật nhuộm nhiều màu khác nhau để đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách du lịch. Đây là cơ hội quý báu để làng nghề nổi tiếng này được khôi phục lại như thời kỳ hoàng kim trước đây.
Để đáp ứng nhu cầu của thị trường, làng lụa Tân Châu cũng đã không ngừng phát triển và cập nhật các kỹ thuật sản xuất mới, giúp cho quá trình nhuộm và dệt lụa được thực hiện nhanh hơn và hiệu quả hơn. Đồng thời, các sản phẩm lụa Tân Châu cũng đã được thiết kế và kết hợp với các mẫu thời trang hiện đại, từ đó tạo ra những bộ trang phục sang trọng và độc đáo, phù hợp với nhiều phong cách và sở thích của khách hàng.
Những bước phát triển và khôi phục của làng lụa Tân Châu đã góp phần quan trọng vào bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam. Ngoài ra, việc phát triển kinh tế và du lịch trong vùng cũng được khai thác và tận dụng, tạo ra cơ hội việc làm và thu hút khách du lịch đến tham quan và trải nghiệm sản phẩm lụa Tân Châu.
Với sự cố gắng và nỗ lực của các thợ thủ công và nhà sản xuất, làng lụa Tân Châu đã trở lại và tiếp tục phát triển, mang lại những giá trị kinh tế và văn hóa đặc biệt cho đất nước Việt Nam.