Vườn cò Bằng Lăng nằm tại ấp Thới Bình, xã Thới Thuận, huyện Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ. Để đến vườn cò, từ ngã ba Lộ Tẻ, bạn cần đi theo Quốc lộ 91 khoảng 10 km và qua cầu Bằng Lăng bắc qua một con rạch nhỏ.
Tên cầu và rạch đều được đặt theo loại cây cùng tên, Bằng Lăng, một loại cây có hoa màu tím được các em học sinh ưa thích. Từ đó, bạn còn phải đi thêm chừng hơn 1 km vào trong cánh đồng lúa xanh mượt mà và nhiều kênh rạch chằng chịt để đến vườn cò.
Chủ vườn cò là ông Nguyễn Ngọc Thuyền, được dân địa phương gọi là ông Bảy Cò. Ông Bảy Cò cho biết vườn cò Bằng Lăng được hình thành từ năm 1983 theo kiểu tự phát. Khu vực này trước đây là ruộng lúa, bao quanh bởi một số loại cây như tre, trúc, tầm vông, dừa nước, trâm bầu, me nước, mù u… Tuy nhiên, không rõ lý do nào mà gia đình ông Bảy Cò đã chọn khu vực này làm nơi cư trú của loài cò.
Ban đầu, chỉ có vài chục con cò sinh sống trong vườn. Thay vì đuổi chúng đi, ông Bảy Cò đã đào mương và thả cá để tạo điều kiện thuận lợi cho cò trú ngụ. Từ đó đến nay, vườn cò của ông Bảy đã mở rộng thêm, với diện tích lên tới 12.500 m2 và số lượng cò từ 100.000 – 150.000 con, bao gồm hơn 20 chủng loại.
Ông Bảy Cò được xem như một “nhà cò học” ở Nam bộ, với vốn hiểu biết sâu rộng và nhiều kinh nghiệm thực tiễn về cò. Vườn cò Bằng Lăng cũng là một trong những loại vườn chim độc đáo nhất của Việt Nam. Sau khi qua hai cổng cầu vồng bằng tre, du khách sẽ có cơ hội leo lên đài quan sát cao 8m để ngắm nhìn toàn cảnh khu vườn cò.
Danh sách các loài cò sống tại đây bao gồm cò ruồi, cò cá, cò ngà, cò ma, cò xanh, cò lép, cò đúm, cò sen và cò quắm. Loài nhỏ nhất là cò lép, chỉ nặng khoảng 150g, trong khi loài lớn nhất là cò ngà và cò quắm có thể nặng lên đến 1,2kg. Loài diệc cũng nặng đến 3kg. Ngoài các thành viên trong họ nhà cò, còn có một số loài khác thuộc cùng bộ như vạc, bồ nông, cuốc, cồng cộc, bìm bịp, điên điển, bạc má và diệc.
Loài đông nhất tại đây là cò ruồi lông trắng, mỏ vàng và giò đen, với kích thước nhỏ và chỉ nặng từ 400-500g, chiếm đến hơn 80% tổng số đàn ở vườn. Các cặp đôi cò ruồi xây tổ ở đây từ tháng 3 đến tháng 8 Âm lịch hàng năm. Loài cò cá lông trắng, mắt, mỏ và giò đen, xây tổ từ tháng 8 năm trước cho đến tháng 2 Âm lịch năm sau, và trong thời gian đó, chúng chiếm gần bằng số lượng cò ruồi. Đáng chú ý, loài cò ma không đẻ trứng và xây tổ tại đây, nhưng chúng thường đến đây cư ngụ qua đêm từ tháng 8 năm trước cho đến tháng 3 năm sau. Loài chim cồng cộc có bộ lông đen, mỏ và giò đều đen, và chân giống như chân vịt.
Khi trời mới rạng đông, đàn cò khắp nơi bắt đầu lần lượt bay đi. Chúng thường tìm kiếm mồi trên các ruộng lúa vừa mới gặt xong, thức ăn chủ yếu là cá, ốc, tép, cua cống, ếch nhái, cào cào và sâu bọ. Khoảng 4-5 giờ chiều, chúng bắt đầu bay trở về vườn và không dừng lại cho đến khi trời hoàn toàn tối. Vào thời điểm này, chúng thường đậu trên cây bao quanh bởi bốn bề rào bao.
Buổi chiều, sau khi đi ăn, thỉnh thoảng vài con cò mang theo cần câu bay về vườn, nhưng đôi khi chúng có thể bị mắc câu. Khi nhà vườn phát hiện các con cò bị nạn, họ sử dụng sào để đưa chúng xuống đất và sau đó dùng cọng lá đu đủ cắt bỏ hai đầu, xỏ vào sợi dây câu, đưa cọng đu đủ vào bao tử cò và đẩy nhẹ cho lưỡi câu tuột ra khỏi thành bao tử. Sau đó, họ để bao tử cò trong bụi tre và chăm sóc cho chúng vài ba ngày để phục hồi lại sức khỏe.
Cò đẻ trung bình 4 trứng trong mỗi lứa (mỗi ngày đẻ 1 trứng). Thời gian ấp là 17 ngày, vì vậy tổng thời gian đẻ và ấp là 21 ngày. Cò đẻ 4 lứa mỗi năm. Cò con có thể bay sau 5 tuần và trưởng thành vào khoảng 6 tháng tuổi. Chúng sinh trưởng ở đó nhưng đi tìm kiếm thức ăn và tình yêu ở những nơi khác. Cò là một trong những loài chim thủy sinh thông minh và trung thành nhất, chúng thường lặn lội bờ sông để tìm kiếm thức ăn và có thể đi theo từng cặp hoặc đàn.
Trong suốt năm, cò tự đi kiếm ăn nhưng vào mùa khô hạn, ông chủ vườn Bảy Cò phải cho chúng ăn thêm hàng ngày. Mỗi năm, ông ta còn phải sửa sang lại nhà ở của chúng, làm sạch các kênh rạch, thả thêm cá và ốc, trồng cây xanh cho mát mẻ. Như con người, chim cũng cần một môi trường sống tốt để phát triển.
Hiện nay, vườn cò Bằng Lăng đang có nhiều điều kiện thuận lợi để trở thành điểm du lịch sinh thái hấp dẫn bên bờ sông Hậu, đồng thời phát triển song song với sự phát triển của thành phố Cần Thơ.
