Bạc Liêu là vùng đất đa dân tộc với phong cách phóng khoáng của vùng Nam Bộ. Công tử Bạc Liêu, nhạc sĩ Cao Văn Lầu và bài Dạ cổ hoài lang đặt nền móng cho sự phát triển của nền cổ nhạc Nam Bộ.
Bạc Liêu có vị trí quan trọng trong chiến lược khai thác và xây dựng vùng Đồng bằng sông Cửu Long của người Pháp, được lên kế hoạch để trở thành trung tâm hành chính của miền Tây. Đây cũng là vùng đất có nhiều người Hoa sinh sống và được mô tả qua câu ca dao:
Bạc Liêu là xứ cơ cầu,
Dưới sông cá chốt trên bờ Triều Châu.
Phong tục ăn
Văn hóa ẩm thực ở Bạc Liêu kết hợp giữa yếu tố bản địa vùng miền và sắc thái dân tộc. Nguyên liệu của các món ăn chủ yếu xuất xứ từ địa phương và 3 vùng sinh thái (nước mặn, ngọt, lợ) theo nguyên tắc “mùa nào thức nấy”, “cây nhà lá vườn”.
Pha chế và nấu nướng được ảnh hưởng bởi người Hoa (món ăn thường ăn nóng, nhiều mỡ), người Ấn (món ăn thường cay, ngọt) và mang nét dân dã Nam Bộ (bánh xèo, cá lóc nướng trui) kết hợp với các loại rau và sản vật có tại chỗ. Ngoài ra, còn có món ăn đậm chất dân tộc Khmer như bún mắm nước lèo.
Văn hóa ẩm thực của Bạc Liêu cũng thể hiện nét đẹp trong văn hóa giao tiếp và gia đình. Ăn chung mâm, ưu tiên cho người lớn tuổi và trẻ nhỏ thể hiện sự kính trọng và tình cảm yêu thương. Bữa cơm hàng ngày được coi như bữa cơm xum họp gia đình, mọi người quây quần bên nhau và cùng vui vẻ sau một ngày làm việc mệt mỏi. Người Bạc Liêu rất hiếu khách, gia chủ thường làm những món ăn ngon và nấu nhiều để thể hiện sự nhiệt tình và lòng mến khách.
Phong tục ở
Mỗi dân tộc ở Bạc Liêu có những phong tục và cách cất nhà đặc thù riêng. Người Kinh thường xây nhà dựa trên hệ thống sông rạch, trục lộ giao thông hoặc tại nơi canh tác. Có ba loại nhà: đơn sơ, bán kiên cố và kiên cố. Kiến trúc của những ngôi nhà truyền thống thường hướng ra sông rạch, đi kèm với sân phơi lúa, vườn rau và ao cá. Khi giao thông đường bộ phát triển, người dân xây nhà hai mặt, một mặt hướng ra sông và mặt kia hướng ra đường. Thông thường, nhà được xây theo kiểu chữ “Đinh” với một căn nhà dùng để ở và một chái nhà dùng để nấu ăn. Mặc dù trong quá trình đô thị hóa, người Kinh ở Bạc Liêu đã thay đổi cách cất nhà theo hướng hiện đại, tuy nhiên, việc chọn vị trí, hướng, kiểu, nội thất và cảnh quan vẫn được coi là rất quan trọng và cẩn thận.
Nhà của người Khmer ở Bạc Liêu ban đầu thường là nhà sàn, nhưng sau đó họ xây nhà giống như người Kinh và người Hoa. Tuy nhìn bên ngoài có vẻ giống nhà người Kinh, nhưng sự bố trí và tổ chức bên trong lại khác biệt. Nhà được chia theo chiều ngang thành hai phần, một nửa là bếp núc và nửa còn lại dùng để ở. Mặc dù cách bố trí này đơn giản nhưng không được phép thay đổi tuỳ ý.
Nhà của người Hoa ở Bạc Liêu có đặc trưng riêng. Thường là nhà ba gian hoặc ba gian hai chái, có căn gác lầu trên cùng dùng để thờ phượng. Vì người Hoa có kinh doanh và sản xuất thủ công nên nhà của họ không chỉ để ở và ăn uống mà còn làm nơi lao động sản xuất, mua bán và giao tế. Thường không cần kiên cố, nhà chủ yếu cần có mặt tiền để tiện cho việc giao dịch, mua bán và vận chuyển hàng hoá. Người Hoa Bạc Liêu sống rất cẩn thận về tiền bạc và chỉ dành cho kinh doanh, không quá chú trọng vào việc hưởng thụ. Nhà của họ thường được cất theo dãy, sống chung với gia đình và người thân để có điều kiện giúp đỡ và hỗ trợ lẫn nhau.
Nhờ đức tính này, người Hoa Bạc Liêu thường thành đạt. Trong lịch sử khác nghịch của Bạc Liêu, người Hoa đã góp phần tích cực cho sự giàu đẹp của quê hương.
Phong tục đi
Phương thức đi lại của người Bạc Liêu có đặc trưng theo phong cách vùng sông nước. Phương tiện di chuyển truyền thống của người Bạc Liêu xưa chủ yếu là ghe và xuồng. Hầu hết các gia đình nông thôn đều sở hữu ít nhất một chiếc xuồng để di chuyển. Xuồng có nhiều loại, như xuồng ba lá, thuyền độc mộc, trong khi những gia đình giàu có hoặc có kinh doanh thường sử dụng ghe để vận chuyển hàng hoá và vật dụng. Ghe cũng có nhiều loại như ghe tam bản, ghe lườn, ghe bầu và mỗi loại xuồng và ghe ở Bạc Liêu có tính năng khác nhau phù hợp với mục đích sử dụng và địa hình sông nước hoặc sông rạch.
Xuồng thường không có mui, trong khi ghe thường có mui được làm bằng lá dừa uốn cong theo hình bán nguyệt để che mưa và nắng. Chợ búa thường được xây dựng gần bến sông thuận tiện cho việc cập bến và giao dịch qua lại bằng xuồng và ghe. Trước khi có máy móc, người dân Bạc Liêu dùng chèo để di chuyển (xuồng thường có chèo ở phía sau lái, trong khi ghe có chèo cả ở phía trước và phía sau). Khi máy cơ khí được phát triển, người dân Bạc Liêu bắt đầu sử dụng xuồng máy (với máy đặt ở phía sau lái). Trong sách Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức, đã ghi lại rằng “Mười người đã có chín người quen việc chèo thuyền, thạo bơi lội…”.